زووآن ئ سیوندی  دو ساله شد

تنگه بلاغی سیوند

 

در جنوب غربی جلگه پاسارگاد تنگه ی دراز و گودی است به نام تنگه ی بلاغی سیوند که محل رفت و آمد چارپایان و دام های طوایف باصری ٬ کرد شولی ٬ فارسی ٬ عبدالیوسفی و عرب می باشد .چون این تنگه کوتاهترین راه بین قادر آباد و سیوند است٬ ایالات نامبرده هنگام کوچ به ییلاق و همچنین برگشت از ییلاق از این راه می گذرند.
درازای تنگه حدود ۱۲ کیلومتر و عرض آن ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر می باشد ولی این پهنا قابل عبور نیست زیرا رودخانه  سیوند و درختان انبوه و جنگلی اطراف رود عبور را مشکل کرده و تنها از کمر کوه  که دارای راه باریکی است می توان گذشت .گذرگاه تنگه پس از گذشتن از پوزه های سنگ بر ٬ تیرانداز ٬ پوزه سرخ به دشت گسترده ای به نام دشت بلاغی می رسد.
در آغاز تنگه در دامنه کوه راه باریکی به پهنای ۵/۱ متر و به درازای حدود ۲۰۰متر در سنگ کوه تراشیده شده که جالب و حائز اهمیت است و آثار آن می رساند که مربوط به دورانهای خیلی دور می باشد .برحسب نیاز به رفت و آمد بسیار ٬ دیوار گذرگاه سنگی را از بالا تراش داده ودر بعضی جاها از یک متر تا ده متر پهنا داده اند . در وسط تنگه پایه های پلی دیده می شود که برای گذشتن از این سوی آب به سوی دیگر در قدیم الایام ساخته بودند. و بنا به مرسوم بودن پیشه تجارت که در زبان سیوندی به آن "چاءرواءداءریٍ" می گویند بسیار مورد استفاده سیوندیان قرار می گرفته و بارها توسط سیوندی زبانها تعمیر  و گسترش پیدا می کرده است.
تنگه ی بلاغی سیوند به موازات تنگه ی سعادت آباد قرارگرفته ولی همانقدر که تنگه ی سعادت آباد خشک می باشد این تنگه با صفا و پر درخت است و بدون شک در دوران شاهنشاهی هخامنشی و قرنها پس از آن راه مواصلاتی تخت جمشید و نقش رستم و استخر به پاسارگاد از همین طریق بوده و از این شهر به سوی هگمتانه میرفتند.
از سیوند تا پاسارگاد از راه تنگه ی بلاغی کمتر از ۳۰ کیلومتر راه است .در حالیکه از راه فعلی و سعادت آباد حدود ۵۰ کیلومتر فاصله است .

بلاغی واژه ای است ترکی به معنای چشمه که بدلیل وجود رود سیوند و چشمه سارهای که از کف رودخانه می جوشد.

 

تنگه بلاغی مکانی است باستانی و مهم ، دلایلی را  که میراث فرهنگی در اینباره ذکر می کند  منطقی می باشد. می داینم که در گذشته های دور ساختن جاده و راه کاری بسیار دشوار بوده است . از آنجا که راه شاهی در این منطقه ساخته شده است ، خود این موضوع به اهمیت این منطقه افزوده است و بیانگر این موضوع می باشد که بی شک در دوران باستان این منطقه بسیار مهم بوده است و یا افراد مهمی در آن زیست می کرده اند.

همچنین عنوان می سازند که اطلاعات ما در مورد دروه هخامنشیان تنها درباره نحوه اداره سرزمین پهناور ایران و امپراتوری آن دوره است و از نحوه زندگی مردم عادی اطلاعات کافی در دسترس نیست ، اما در این منطقه که بر اساس حدس ها و گمانه زنی های باستانشناسی ، تمدنی از دوران هخامنشی در آن وجود دارد می توان زاویه ای از زندگی مردم عادی در آن دوران را با مطالعه و کاوش در این منطقه روشن ساخت.

علاوه بر اثار باستانی دوران هخامنشی ، آثاری از سایر دورانها و همچنین دوران قدیمی تر از تمدن هخامنشی در این منطقه کشف شده که اهمیت آنرا دو چندان کرده است.

تنگه بلاغي سیوند در میان رشته کوههای سیوند و  ميان سه كوه بلاغي بزرگ در شمال، بلاغي كوچك در جنوب و كوه كوچكتر در شرق محصور شده است. كاوش‌هاي هيات‌هاي مشترك باستان‌شناسي ايران، آلمان، انگلستان، فرانسه، ايتاليا، آمريكا و ژاپن كه از سال 1383 در اين منطقه آغاز شد، نشان داد كه 130 محوطه يا اثر باستاني در تنگه بلاغي وجود دارد كه مهم‌ترين آنها به شرح ذيل مي‌باشند:
1ـ تپه رحمت‌آباد: اين تپه كه در دهانه تنگه بلاغي و پشت سد سيوند قرار گرفته داراي آثاري از دو مرحله استقراري متعلق به دوره پيش از تاريخ و تاريخي است. در استقرار پيش از تاريخي محوطه آثار كوره‌هاي صنعتي سفالگري به دست آمده و در استقرار دوره تاريخي نيز يك سازه، خشتي سكو مانند شناسايي شده است. باستان‌شناسان تپه رحمت‌آباد را از نظر شواهد معماري و وجود ابزارهاي مختلف «بسيار غني» توصيف كرده‌اند.
2ـ محوطه‌هاي موسوم به محوطه 91 و 119 كه به ترتيب در بخش غربي دره بلاغي و در غرب رود پلوار جاي گرفته‌اند. اين دو اطلاعات قابل توجهي از هزاره‌هاي چهارم و پنجم پيش از ميلاد به دست مي‌دهند و آثاري از قبيل كوره سفال‌پزي و اجاق در آنها كشف شده است.
3ـ محوطه‌هاي شماره 46، 50، 82، 84 و 122 كه در همه آنها به جز محوطه 122 شواهد فعاليت‌هاي صنعتي براي استحصال آهن مشاهده شده است. اين محوطه‌ها به دوره‌ اسلامي تعلق دارند. محوطه 84 متعلق به اوايل دوره اسلامي و محوطه 82 مربوط به عصر صفوي است. محوطه 122 از چهار محوطه ديگر قديمي‌تر است و گورستاني متعلق به دوره ساسانيان را در خود جاي داده است.
4ـ محوطه‌هاي شماره 76 و 77؛ در محوطه 76 چهار مرحله معماري مشاهده شده كه سه لايه زيرين آن متعلق به دوره هخامنشي و لايه زبرين مربوط به پس از اين دوره است. محوطه 77 نيز يك محوطه هخامنشي است اما روي آن گورستاني از دوره اسلامی قرار دارد.
5ـ دو غار باستاني كه با شماره‌هاي 75 و 135 نامگذاري شده‌اند.
غار شماره 75 موسوم به «اشكفت‌ حاجي بهرامي» بر دامنه جنوبي كوه بلاغي بزرگ قرار دارد و جهت دهانه آن به سمت جنوب غربي يعني مقابل تاسيسات سد سيوند است و محوطه 130 نيز يك پناهگاه صخره‌اي به‌شمار مي‌رود كه در دو كيلومتري جنوب شرقي محوطه 75 بر دامنه جنوبي كوه بلاغي بزرگ جاي گرفته است. در اين دو محوطه آثار دوره انتقالي از عصر فراپارينه سنگي به نوسنگي كشف شده و بخشي از جاده‌ شاهي دوره هخامنشي، كانال‌هاي آب و ديوارهاي دفاعي نيز شناسايي شده است.
6ـ محوطه‌هاي شماره 57، 85 و 88؛ اين محوطه‌ها آثاري از سه دوره هخامنشي، ساساني و صفوي را عرضه مي‌كنند. آثار هخامنشي كه از همه‌ قديمي‌تر است شامل ديواره سنگي جاده شاهي و بقاياي يك كوشك با پايه و شالي ستون‌هاي سنگي است. آثار دوره ساساني مربوط به بقاياي يك روستاي كوچك است و آثار دوره صفوي نيز گورستاني متعلق به دوره صفوي را شامل مي‌شود.
7ـ محوطه‌هاي شماره 64 و 92 با آثاري مربوط به يك استقرار دايمي از دوره ساساني و احتمال وجود استقرارهاي قديمي‌تر متعلق به دوره هخامنشي

سد سیوند

 

 نام سد : سيوند

رودخانه : سيوند

محل سد : شمال شرقی سیوند (استان فارس)

نزديكترين شهر : سیوند

نام حوضه آبريز اصلي: مركزي

نام حوضه آبريز فرعي : بختگان - مهارلو

نوع سد : خاكي با هسته رسي

نوع سرريز : آزاد

(سالهاي ساختمان) تاريخ شروع  1373    تاريخ خاتمه  1385

طول تاج (متر) :  600

عرض در تاج (متر) : 10

عرض در پي (متر) : 311

ارتفاع از پي (متر)  :  57

ارتفاع از كف (متر) : 52

حجم مصالح مصرفي (متر مكعب) :  3500000

ظرفيت سرريز تخليه (متر مكعب در ثانيه)  : (P.M.F) 5600

گنجايش كل مخزن (ميليون متر مكعب) :   255

گنجايش مفيد مخزن (ميليون متر مكعب) : 142

حجم آب قابل تنظيم سالانه (ميليون متر مكعب) : 100

سطح زير كشت (هكتار ) :   10700

کارفرما : شرکت سهامی آب منطقه ای فارس ، بوشهر و کهگیلویه بویر احمد

طراح و برنامه ریز اصلی سد: شرکت مهندسین مشاور سکو

پیمانکار سد: ، شرکت عمرانی وصنعتی پارس گرما

 

سد سیوند در 95 كیلومتری شمال شیراز، 50 كیلومتری تخت‌جمشید و در حدود 17 كیلومتری پاسارگاد،‌ بر روی رودخانه سیوند و درون منطقه‌ای كه به تنگه بُلاغی سیوند معروف است، ساخته شده است.

تنگه‌ها معمولاً در جایی قرار می‌گیرند كه دو رشته كوه ابتدا به هم نزدیك و سپس از هم دور می‌شوند. از این‌ دور و نزدیك شدن شکلی شبیه به ساعت شنی به‌وجود می‌آید؛ در بخش‌های بالا و پایین تنگه مانند حباب‌های ساعت شنی دو دره وسیع قرار می‌گیرند كه ”دشت“ خوانده می‌شوند و كمرگاه ساعت شنی همان مکانی است كه ”تنگه“ نام دارد. تنگه بلاغی در دل رشته‌كوه‌های زاگرس در استان فارس هم، چنین وضعیتی دارد؛

فاصله دهانه سد سیوند تا آثار و سازه‌های اصلی دشت مرغاب (پاسارگاد) نزدیك به 17 كیلومتر و بنا به نظر كارشناسان دولتی، خط پایان آب‌گیری دریاچه پشت آن ـ كه رو به دشت مرغاب دارد ـ نزدیك به 7 یا 9 كیلومتر است در حالی كه بنا به نظر پاره‌ای دیگر از كارشناسان در صورتی كه سد با كل ظرفیت آب‌گیری شود دریاچه‌ای كه پشت آن به‌وجود می‌آید در نزدیكی 4 كیلومتری آرامگاه كورش می‌ایستد.

سد سیوند از نوع خاكی ـ با هسته رُسی ـ است و با توجه به فرازپی‌هایی كه در آن قرار است ساخته شود عمر مفیدی نزدیك به 50 سال برای آن عنوان شده است, اما به دلیل این‌كه این سد در مسیر سیلاب‌هاست و در نتیجه رسوب آن بسیار بالا خواهد بود، ممكن است عمر مفید آن كمتر شود.

سد دارای سه دریچه زیرین، میانی و زبرین است كه در ایران به علت عدم توانایی در رسوب‌گیری به سرعت دریچه زیرین از سوددهی می‌افتد و بیشتر از دو دریچه دیگر برای هدایت آب سد استفاده می‌شود.

کوچه باغهای باستانی سیوند در آستانه نابودی

دیوارهای بلوکی هزاران سال تمدن سیوندی را نابود می کند بشتابید اگر خون سیوندی در رگهای شماست

به داد سه هزار سال تمدن سیوندی برسیم

مطلبی از روزنامه همشهری در مورد کاروانسرای سیوند بر روی آدرس زیزر کلیک کنید

http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=87535

صنایع دستی سیوند

کیٍلیءل داءن

اگر به در های کوچه باغهای تاریخی سیوند بنگرید می بینید که در سمت راست درها یک سوراخ مشاهده می گردد درون این سوراخ شی چوبی  قرار دارد که "کیٍلیءل داءن" نامیده می گردد.

"کیٍلیءل داءن" از کنده درخت تهیه می گردد که با تراشیدن آن و ایجاد شیارهایی در آن به گونه ای ماهارانه یک قفل می سازند این قفل شامل یک کلید چوبی که در سیوندی به "کیٍلیءل" می گویند.هر "کیٍلیءل" تنها به یک "کیٍلیءل داءن" یعنی همان "کیٍلیءل داءن" که برای آن ساخته شده است می خورد.

"کیٍلیءل داءن"به نوعی صنایع دستی کهن سیوند نیز محسوب می گردد اما امروزه همانند دیوارهای تاریخی کوچه باغها مورد بی مهری قرار گرفته است که امید می رود با ثبت کوچه باغهای سیوند در فهرست آثارملی کشور "کیٍلیءل داءن" نیز حفظ گردد.

سجاده بافی

سجاده بافی در سیوند بنابر سفارش پیامبر صلوات الله علیه و آله وسلم با پشم شتر انجام می گیرد از آنجا که سیوند در نقطه ای سردسیر واقع است پس محیطی هم برای پرورش شتر نمی تواند باشد. از دو راه تماس مردم سیوند با شتر میسر بود یکی رمه شترهای خوانیین که از سیوند عبور می کردند که از آنجایی که مردم سیوند و کلا مسلمانان  اعتقاد عمیقی بر پاک بودن سجاده داشتند و اموال خوانیین را زیاد حلال و پاک نمی دانستند پس از این راه پشم مورد نیاز برای سجاده بافی را تهیه نمی کردند راه دوم تجار  و چاروادارانی بودند که برای تجارت به گرمسیرها می رفتند که پشم سجاده بافی مردم سیوند از این راه تامین می گشت.

یکی از کاربردهای مهم سجاده پشم شتری در سیوند جهیزیه عروس می باشد مردم سیوند پیش از ازدواج دخترشان سجاده را با پشم شتر می بافند و همراه قران کریم در جهزیه می نهند.که در گذشته قرآن ها هم با توجه به اینکه قرآن نویسی در سیوند بسیار رونق داشته خطی و دست نویس بوده اند.

گیٍر,چیٍنیٍ

"گیٍر," صنایع دستی کهن سیوند است بافته شده از شاخه و برگ درخت "اَلوءک/بادام کوهی" که در زبان سیوندی به این درخت "شَئرَک" می گویند می باشد.به این هنر در زیانی سیوندی"گیٍر,چیٍنیٍ" و به کسی که دست به این کار دارد "گیٍر,چیٍ" یا "گیٍر,چیٍن" می گویند.

برجسته ترین گونه این صنایع دستی "گیٍر,وَرپوٍشیٍ"است که برای نگهداری نان محلی درست می شود"گیٍر,وَرپوٍشیٍ" از یک استوانه به بلندی   متر و قطر 50تا 60 سانتی متر تشکیل می شود.

گونه دیگر این صنایع دستی "سُپ" نامیده می شود "سُپ" نیز از یک گردی(دایره) میان گود به قطر60 تا 70 سانتی متر پدید یافته است که برای آب زدن و نم کردن نان محلی استفاده می شود.

از دیگر گونه های کوچکتر هنر "گیٍر,چیٍنیٍ" می توان به "گیٍر, چَن پَشیءنیٍ" برای نگهداری سوزن و نخ را نام برد.

گونه ساده هنر "گیٍر,چیٍنیٍ" نیز "گیٍر,/سبد" نام دارد برای موارد گوناگون بکار گرفته می گردد.

"جَفَن" و "آءسَک"

"جَفَن" واژه ای است سیوندی که به هاونی که از سنگ ساخته می شود می گویند و "آءسَک" نیز واژه سیوندی دیگری است در معنای آسیاب کوچک که به آسیابهای سنگی که در خانه ها استفاده می گردد اطلاق می شود.

 "آءسَک" بیشتر برای لپه کردن نخود و خرد کردن چیزهای دیگر استفاده می شود و از "جَفَن" برای کوبیدن و تکه تکه کردن گوشت همچنین پودر کردن خشکبار استفاده می گردد.

"جَفَن" از تراشیده شدن و بیرون آوردن یک گود از یک سنگ تشکیل می شود که گاهی این گود درون یک سنگ بزرگ تراشیده می شود که دیگر امکان جابجایی آن وجود ندارد. "آءسَک" هم از دو سنگ دایره ای هم اندازه که یکی بر روی دیگری سوار و با حرکت دست سنگ بالایی بر روی سنگ پایین به چرخش درآورده می گردد و غله از سوراخی که در سنگ بالا درآورده شده است به میانه دو سنگ می افتد و با لغزش دو سنگ پوست غله جدا شده و یا دو نیم می شود و ا ز کناره های دو سنگ بیرون می آید.

 

 

باحفظ و نگهداری و ترویج  این گونه کهن از صنایع دستی سیوند برای آیندگان و فرزندانمان میراث پرافتخار گذشته را چون گنجی گران بها  به آنان هدیه دهیم تا آنان نیز چون ما وارثان بزرگ گنج نیاکانشان باشند