نقدی بر کتاب زبان سیوندی ، پیرلوکوک
متنی که می خوانید نقدی است به قلم احمد تفضلی که بر کتاب لهجه {زبان} سیوندی نوشته پیرلوکوک آمده و در مجله آینده سال ششم، مهر و آبان 1359 - شماره 7 و 8 صفحه 573 تا 574 به چاپ رسیده است.
پژوهشگران خارجی بویژه روس در سالهای پیش تحقیقات خوبی بر روی زبان های ایرانی از جمله زبان سیوندی انجام دادند که اگرچه تحقیقات ارزشمندی بوده اند اما عدم تسلط آنان بر روی زبانهای ایرانی موجب آن گردیده تا این تحقیقات با اشکالاتی همراه باشند که لزوم ترجمه و تصحیح کتب بوسیله یکی از کسانی که به آن زبان تسلط کامل داشته باشد بسیار احساس می شود.
توجه داشته باشید که متن زیر 31 سال پیش به چاپ رسیده است.
سیوند دهی است
در حدود هشتاد کیلومتری شمال شیراز که بر سر راه اصفهان قرار
دارد. در این ده که حدود چهار هزار جمعیت دارد هنوز مردم به لهجه ای
{زبانی} قدیمی سخن می گویند. اما به علل
مختلف از جمله این که این ده پیوسته در سر راه
مسافران قرار داشته زبان آن رو به فراموشی است
از دیر باز ایران شناسان غربی به زبان سیوندی توجه داشته اند. در سال 1878 میلادی نخستین بار آندریاس Andereas دانشمند آلمانی به سیوند سفر کرد اما یادداشت های او بعدها در سال 1939 توسط کریستین سن دانمارکی Christensen منتشر شد. چندی پس از او ژوکوفسکی دانشمند روس در باره این لهجه {زبان} تحقیق کرد و حاصل آن را در کتاب مواد لهجه های ایرانی (1888 و 1922) در سن پترزبورگ (لنین گراد فعلی) منتشر ساخت. این کتاب نایاب سه سال پیش به همت دکتر محمد مقدم در تهران به طریق افست چاپ شد.
در سال 1888 حاکم فارس کسی را به نام میرزا حسین تهرانی به سیوند فرستاد تا لهجه آنجا را گرد آوری کند. یاد داشت های وی را هوار فرانسوی Huart در میان کتاب های میرزا حبیب اصفهانی یافت و آنها را در سال 1893 در ژورنال آزیاتیک منتشر کرد و در سال 1960 مورگن استیرنه Morgenstierne زبان شناس فقید نروژی یادداشت های مفیدی در باره این لهجه نوشت.
با وجود این تحقیقات، هنوز سیوندی احتیاج به یک بررسی دقیق و کامل تر و منطبق با موازین زبان شناسی نوین داشت. به این منظور بود که لوکوک دانشمند جوان بلژیکی که چند سالی در ایران به پژوهش اشتغال داشت، بر آن شد که با اقامت طولانی تری در سیوند به گرد آوری و بررسی این زبان بپردازد و در این کار نیز کاملا توفیق یافت.
کتاب زبان سیوندی با مقدمه ای در باره سیوند وزبان آن و ذکر تحقیقات قبلی اروپاییان در این باره شروع می شود.در اینجا لازم است مأخذی بر مآخذ کتاب که به فارسی است و ظاهرا مؤلف از آن بی اطلاع مانده افزوده شود.
بخش اول کتاب دستورزبان سیوندی است که با واج شناسی شروع می شود. بنا بر نظر مولف، این زبان 25 صامت و 8 مصوت و 3 مصوت مرکب دارد.از میان مصوت ها تفاوت e با i و با o کاملا مشخص نیست. جای آن داشت مؤلف با ذکر مثال های بیشتر و با روش تقابل و جانشین سازی واج ها commutation ممیز distinctif بودن آنها را اثبات می کرد. با توصیف کنونی نقش تمایز دهندگی این واج هامشکوک به نظر می رسد. (قس مثلا nik و nek هر دو به معنی "نوک") در مورد پسوند est (صفحه 50) که معادل ش (مصدری) فارسی است و از ماده مضارع اسم مصدر یا اسم می سازد، مثال بالشت نابجاست زیرا ریشه فعلی بال وجود ندارد. از نظر در زمانی این کلمه بسیط محسوب می شود و از نظر تاریخی نیز "شت" این کلمه هیچ ربطی با ش مصدری ندارد.
بخش دوم کتاب ( صفحات 85 تا 168) شامل قصه های سیوندی است به صورت آوا نویسی شده همراه با ترجمه فرانسه آنها و بخش سوم کتاب واژه نامه سیوندی است مشتمل بر 1745 لغت. به این واژه نامه فهرستی از تعداد لغاتی که ضبط آنها در آثار محققان پیشین با ضبط مؤلف کتاب متفاوت بوده ضمیمه شده (ص 200-199) و مجموعه لغات به 1874 رسیده است. کلمه (kowkarrak کوکرک) (ص 182) که مؤلف با تردید آن را پرنده ای آبی دانسته است، ظاهرا همان پرنده ایست که در اصفهان بدان کوکره kowkarek و خوانسار kukarak گویند. ( رجوع کنید به کتاب Eilers-Schapka, Die Mundart von Chunsar, p. 365) و نام علمی آن ظاهرا pteroclididael است. (رجوع کنید به کتاب پرندگان ایرانی صفحه 184). در مورد ترکیب ( ahti eyal ص 199) که صورت عامیانه اهل و عیال است، باید گفت که در بسیاری نواحی ایران معمول است. در مورد کلمه sede به معنی نردبان که ژوکوفسکی آن را ضبط کرده است ( در برابر sod که ضبط لوکوک است) باید گفت که بر خلاف حدس مؤلف (ص 200) صورت sede از لهجه های اطراف اصفهان نیست، بلکه از لهجه های فارس است (قس شیرازی sed). در موردواژه های مشابه آن رک بهTafazzoli, Notes Pehlevies I. JA 1970, 87-9
در پایان کتاب فهرست فرانسه- سیوندی است. این کتاب از زمره کتاب های مفید است که علاقمندان به لهجه شناسی و زبان شناسی ایران می توانند از آن بهره گیرند.
Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}