ر,خاءنِی سیٍوَند/رود سیوند

سرچشمه این رود را قاضیان قصر یعقوب،دهکده ای حدود 30کیلومتری شمال غربی جلگه پاسارگاد می باشد که پس از طی مسافتی از راه به آب رودخانه لاسور و یک شاخه دیگر از آب قشلاق پیوسته و جمعا تشکیل رودخانه سیوند را می دهند.

اما بر اعتقاد برخی سرچشمه این رود بسیار بالاتر از این مکان بوده و کوههای خسرو شیرین اقلید یا دریاچه کافتر در سرحد چهار دانگه را منشا و سر چشمه رود می دانند.

رود سیوند پس از سیراب ساختن زمینهای روستاهای در راه خود در پایان در نزدیکی پل خان به رود کر می ریزد.

نام رود سیوند در نوشته های ابن بلخی (قرن پنجم)،استخری،مقدسی،ابن بلخی،مستوفی،حافظ برو،یاقوت حموی آمده است.

در غرب سیوند کنونی در کنار بستر رود سیوند بقایای ویران شده یک بند به چشم می خورد که در گذشته جهت استفاده نمودن ازآب این رود برای آبیاری باغات و مزارع این ناحیه بنا گردیده است واکنون ویرانه های آن به صورت چند ستون در میان رود باقی مانده است.

در شمال رود سیوند "اَلماءس بُریٍ/آثار سیوند" قرار دارد که در زمان هخامنشیان  از سنگهای این کوه برای ساخت در تخت جمشد استفاده گردیده است به گونه ای که قطعات بزرگ سنگ را پس از جداکردن از کوه آن را به پایین پرت نموده و سپس با چوب و ارابه به کنار رود سیوند که چندان مسافتی هم با آن ندارد آورده و همانگونه که سنگهای عظیم  اهرام مصر را از آن سوی نیل توسط قایقهای مخصوص و چوبهای به سوی دیگر می برده اند سنگها را نیز با قرار نهادن بر روی این رود به تخت جمشید می برده اند.

رود سیوند یکی از مقدس ترین وسپنتاترین رودهای ایران در نزد پارسیان بوده است  چونانکه  مهمترین آثار پیش از اسلام ایران با این رود در ارتباط اند.

برای نمونه آب مورد نیاز تخت جمشید از این رود تامین می شده است و در نزدیکی نقش رستم بندی بوده که بخشی از آب رود را به درون کاخ هدایت می نموده است و نیز بیشه زارهای روبروی تخت جمشید از رود سیوند پدیدار می گشته است.

رود سیوند از میان شهر تاریخی استخر می گذشته و آب مورد نیاز این شهر از این رود تامین می شده است.

جلگه باستانی پاسارگاد نیز در کناره این رود پدیدار آمده بوده است ودر واقع عامل پیدایش پاسارگاد در این مکان رود سیوند بوده است.

بر روی این رود از دیرباز بندها و سدهای بسیار در جلگه پاسارگاد،تنگه بلاغی،سیوند و ....احداث شده است و برخی نیز بر این باورند که وجه تسمیه سیوند نیز همین رود بوده است به طوری که سی بند بزرگ در روی این رود قرار داشته است.

رود سیوند وزایش و برکتی که بوسیله سیراب نمودن کشتزارها و باغهای سیوند برای سیوندیان داشته هماره بخشی از زندگی مردم سیوند بوده و در باورها و آیین های خویش بر سان اسطوره ای سترگ و نماد باروری و روزی خداوندگار برای مردم سیوند بوده است.

توجه داشته باشید که آب رودخانه در چند کیلومتری شمال سیوند ("کاءن,ساءر/سرچشمه")  بدلیل چشمه هایی که در این محدوده بدلیل سنگریزه ای بودن آن وجود دارد چند برابر می شود ودر دو سه کیلومتری جنوب سیوند آب رود خانه بسیار کاهش  می یابد که در افسانه های سیوندی آمده است که در زیر این رود  رود دیگری در جریان است که تنها ازان سیوندیان است و خداوند این نعمت را تنها برای سیوندیان ارزانی داشته است.

همچنین در بستر رودخانه در محدوده سیوند امامزاده ای بنام ابراهیم علیه السلام وجود دارد با اینکه رود سیوند همه ساله بارها در زمستان طغیان کرده اما به این امامزاده آسیبی نرسانده است مردم سیوند بر این باورند کهزمینه پیدایش این امامزاده همین بوده و آب با توجه به آنکه بارها دور تا دور امامزاده را فراگرفته اما هیچگاه به آن آسیبی نمی رساند و می گویند که این امامزاده در گذشته ناشناخته بوده و  نرفتن آب در این مکان زمینه سازز پیدایش این امامزاده گردیده است این موضوع در چندسال اخیر به هنگام طغیان رود سیوند نیز دیده شده است.

رود سیوند همانند کوچه باغهای تاریخی سیوند که در کنار آن قرار دارد در سالهای اخیر وضع مناسب و چندانی نداشته است و توسط عوامل انسانی تخریبهای بسیار به زیست بوم آن وارد گردیده است

مهمترین عوامل تهدید کننده رود سیوند را می توان به زیر اشاره نمود.

1-برداشت ماسه از کف رود سیوند که تردد بیش از حد لودر و کمپرسی و حتی تراکتور به رود و کوچه باغهای سیوند از یک سو  تخرب حیات و بستر رودخانه از سوی دیگر را به دنبال دارد.

2-ساخت راه جدید شیراز_اصفهان و ورود غریبه ها به ویژه مرودشت و روستاهای اطراف آن به رودخانه و رهاسازی زباله و موادپلاستیکی غیرقابل تجزیه در رودخانه و اطراف آن

3-ورود پساب ناشی از زمینهای کنار رودخانه که بدلیل استفاده بیش از حد آفت کش و علف کش و دیگر سموم در ایران سبب آلودگی آب و اثرات بسیار بد بر روی آبزیان رودخانه می گردد.

4-متاسفانه در چند روز اخیر در اقدامی شگفت انگیز اداره راه جهت تعویض آسفالت جاده جدید شیراز اصفهان با تراشیدن آسفالت کهنه که عملا هیچ خاصیتی ندارد آن را در کنار رود سیوند به بهانه آسفالت جاده ای که از کوچه باغهای سیوند جاده قدیم را به جاده جدید منتقل می کند ریخته است. توجه داشته باشید که این آسفالت خاصیت چسبندگی خود را از دست داده و هم از نظر تخریب کوچه باغها و هم از نظر تخریب رودخانه کاری غمناک است که نشاندهنده عدم توجه کارکنان اداره راه و عدم شعور و درک این کارکنان و همچنین بی مسئولیتی شورای سیوند می دهد.از آنجاد که قیر ماده ای نفتی است و اثرات بسیاری بر روی آبزیان درون رود بدلیل ورود آسفالت به رودخانه به خصوص در هنگام بارندگی می گذارد.

 عکس ها ی رودسیوند را می توانید در ادامه مطلب ببینید.توجه داشته باشید که عکس ها در اندازه های بزرگ می باشند و نمایش کامل آنها در وبلاگ میسر نمی باشد با ذخیره عکس ها در رایانه خود به تماشای عکس ها با اندازه کامل بپردازید.

چنانچه دوست دارید در مورد هر کدام از آثار باستانی و طبیعی سیوند گزارشی تهیه کنیم حتما نام اثر را برای ما بفرستید و با نوشتن نظرات خود ما را در بهبود وبلاگ یاری فرمایید.

 

ادامه نوشته

عدم رهیافت واژگان بیگانه در زبان سیوندی

 زبان سیوندی ادامه زبان مادی است که تنها زبانی در جنوب غرب ایران است که از گروه زبانهای ایرانی مادی محسوب می گردد. به گفته بسیاری از زبانشناسان معروف سیوندی مروارید صدف زبان فارسی است.سیوندی زبانهای دیگر در سیوندی هیچ جایگاهی نداشته و حتی سیوندی در برابر فارسی نیز مقاومت نشان داده و واژه سازی در سیوندی بسیار فعال و کاراست.

در این نوشتار می خواهیم با مقایسه سیوندی و واژگان غیر ایرانی که در زبان فارسی آمده اما در سیوندی جایگاهی ندارند به بررسی این ویژگی زبان کهن سیوندی بپردازیم.

 الف)واژگان تازی

 تعداد واژگان تازی در سیوندی کمتر از سیوندی است ما به این نکته در واژنامه اشاره کرده ایم که تمامی واژگان را می توانید در واژه نامه ببینید در اینجا تنها برای نمونه چند مورد را آورده ایم شاید فکر کنید که برخی از این واژگان در فارسی هم می باشد اما زبان آن نیست که در گوشه فرهنگ نامه ها و یا لغت نامه ها باشد بلکه واژه آن است که در زبان مردمان جاری باشد اگر چه برخی از این واژگان اکهن در فارسی هم هست اما متاسفانه مورد بی مهری فارسی زبانان قرار گرفته اند و جای خویش را به واژگان تازی هم معنی خویش داده اند اما در سیوندی واژگان تازی هیچ جایگاهی ندارند و همواره بر زبان مردم سیوند واژگان ایرانی روان است و واژگان ایرانی در زبان مردم اند در در فرهنگ ها و لغت نامه ها پس توجه کنید که در سیوندی هیچگاه واژگان ستون نخست جایگزین واژگان دوم نمی گردند.

(توجه داشته باشید که زبان عربی زبان بسیار کاملی است که زبان دین و کتاب ماست و برای درک معنای بسیار عمیق و باغت و شیوای قرآن  یادگیری آن بسیار ضروری است و ما مخالف زبان عربی نیستیم بلکه ما مخالف تخریب یک فرهنگ یا زبان از سوی زبان و فرهنگی دیگر هستیم که این همان سفارش قرآن و بزرگان دین می باشد همچنین ما با کسانی که به این بهانه به اسلام توهین می کنند مخالفیم)

تازی                    سیٍوَندیٍ

حرف                       گَپ

اسم                      ناءم

لباس                     رَخت/جِل

وسط                      میٍیان

وضو                       دَس نِماءز

مناره                      گُلدَس,

صبحانه                   ناءشتِی

نور                         روٍشنِی

غروب/عصر              پَسیءن

راحت                     آءسوٍد,

ختم/ترحیم              پُرس,

سوال                     پُرس

غار                         اِشکَفت

داخل                      توٍ

تمسخر                   رُخچَند

قصه                       مَتَل

حامله                     گَداءپُر

مریض                     ناءخُش

سرطان                  داءن,/داءنِی ناءپاءک

فسخ                     واءدِنگ

مدرک/سند             کُؤناءم,

وصیت نامه             سیٍی؛ناءم,

کَفش                     پُؤزاءر

تمیز                       پاءک

تنظیم                     ساءزِماءن

شلوغ                     جَنًجاءل

خلوت                     بیٍیاءباءن

کفن                       اِسبیءدیٍ

برق                        بِرَخچ

عمدی                    اَدَسیٍ

متبرک                     ناءرَنگیٍ

باقیمانده                   ت؛توٍ

برخی از واژگان تازی که به زبان سیوندی وارد شده اند همگون با نظام آوایی این زبان کهن گشته اند و دگرگونی یافته اند توجه کنید که این واژگان بیشتر دینی بوده اند.

تازی                                                                 سیٍوَندیٍ

مجلس(سوگواری امام حسین علیه السلام)            مَگلِس

مسجد                                                             مَئچِد

 خدمت(سربازی)                                                خِذمَت                        

 

ب)واژگان ترکی

واژگان ترکی عموما در زمان صفویه بدلیل ارتباط ایران با اروپا از طریق عثمانی به زبان فارسی آمده اما زبان سیوندی در مقابل این تهاجم مقاومت کرده و واژگان ترکی را نپذیرفته است.در زیر چندین واژه ترکی را که در فارسی بکار گرفته می گردد اما در سیوندی جایگاهی ندارد را برای نمونه آورده ایم.

ترکی               سیٍوَندیٍ

توپ                   گوء

قاشق               کَمچیٍلوٍ

چغاله(بادام)        خَریَک

قشلاق              گَرمسیءر

ییلاق                 سَرهَد

قیچی                ناءخاءمچیٍ

 

پ)واژگان فرنگی

واژگان فرنگی نیز در چند ساله اخیر  بواسطه ارتباط ایران با باختر به زبان فارسی آمده اند اما زبان سیوندی تا چند سال پیش نیز در برابر این واژگان ایستادگی کرده است.

فرنگی                 سیٍوَندیٍ

سرم/آمپول             چَن/چاءن

شومینه                  آءردِگاء

سیسمونی             رَختَک

کوک                       گِند

موزاییک                  کاءشیٍ کَف

 

ت)واژگان سانکسریت

واژگان این زبان نیزدر سیوندی جایگاهی نیافته است.

 

سانکسریت           سیٍوَندیٍ  

حنجره                        خِر

پنجره                     دَر چیءن,

وَردنِبِشتا تَنگِ فِشک سیٍوَند/سنگ نوشته تنگ خشک سیوند(تصویری)

این کتیبه در منطقه "تَنگِ فِشک" سیوند قرار دارد و به تاریخ 7/7/1354به شماره1111در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردیده است.این کتیبه در منطقه "تَنگِ فِشک" سیوند و در نزریکی چشمه "تِقِریٍ" قرار دارد.

کتیبه از سه قسمت بر روی تخت سنگی بزرگ قرار دارد که در گذشته این کتیبه در حالت ایستاده بوده است ولی اکنون واژگون شده است در کنار کتیبه اصلی یک گودی مستطیل شکل تراشیده شده است.

در سالهای اخیر اطراف این کتیبه متاسفانه توسط غارتگران آثار باستانی مورد کند و کاو بسیار قرار گرفته است.

از آنجا که این کتیبه در مکان بسیار خوش آب و هوا و در کنار چشمه ای قرار دارد شاید در مکانی تفریحی یا شکارگاه و نخجیرگاهی با توجه به این که در منطقه "تَنگِ فِشک" سیوند از دیرباز شکار بسیار بوده است.

از دیگر سو در کنار این کتیبه رشته کاریزهایی(قنات) دیده می گردد که این مکان سرآغاز این کاریزها بوده و این کاریزها تا جلگه سیوند ادامه می یابند.شاید این کتیبه در مورد این کاریز بوده است.این کاریزها تا چند سال اخیر هم دارای آب بوده اند و آب آنها در مکانی بنام "سَرقَلاءت" سیوند همانجا که سنگهای تخت جمشید و پاسارگاد بریده شده است (اَلماءس بُریٍ/آثارسیوند) بیرون می آمده است اما امروزه نیازمند لای روبی و تعمیر می باشد.

در ادامه مطلب می توانید عکس های این کتیبه را ببینید هم چنین عکس چند کاریز نزدیک سنگ نوشته را هم در ادامه مطلب می توانید ببینید.توجه داشته باشید که عکس ها در اندازه های بزرگ می باشند و نمایش کامل آنها در وبلاگ میسر نمی باشد با ذخیره عکس ها در رایانه خود به تماشای عکس ها با اندازه کامل بپردازید.

چنانچه دوست دارید در مورد هر کدام از آثار باستانی سیوند گزارشی تهیه کنیم حتما نام اثر را برای ما بفرستید و ما را از نظرات و پیشنهادات خویش دریغ نفرمایید

ادامه نوشته

گَپ ؤاشاءگَرٍیٍ سیٍوَندیٍ

گَپ ؤاشاءگَرٍیٍ سیٍوَندیٍ

"گَپ ؤاءشاءگَرٍیٍ" که با **مشخص شده است از کتاب "زبان سیوندی" زنده یاد سیف الله سیوندزاده برداشت شده است.

                                             هاءر,روٍ

                                              ۶۱

                                          گَپ ؤاءشاء

*تِ کِ تاء مُل یٍ کیٍلیٍ شیٍیِی تاء اِسفاءئاءنَم میٍشیٍیِی

*باءنیٍ اَ باءنیٍ هَم, کُرتَر نَئدیٍیَش

*شُؤِش مِی, شاءمِش نَمِی,

*دَس چِکِنِی پَخچ, دُؤرِش قُند مِگِن,

*دیءد گِناء شیٍ آءسِماءن

*پِتاءش پُرِن

*آءدَماء تِشن, مِبَر, سَریٍ ر,خاءن, و واءمیٍگیِراءن,

*آءدَم بِگاءش بِمبِر, اُؤ توٍ خِرِ آءدَم نَمِرِش,

*آءدَم دِتشاء اَ گاآءباءن فِیماءنیٍ بوٍدوٍ اَ قَریٍب نَدوٍ

*زوٍؤاءنِم چوء گِناء

*کُشِی دُؤاءش بِرشیٍن, تاء میٍگَرِش بِگِن, رُؤ دِنداءنگَرِش

*اوءیءر یٍ شیٍ تُؤٍ راء زیٍیاد مّکَر,

*هَم بِ نَئل ویٍنموٍدوٍ هَم بِ میريالخ تیٍویءلاء

*اوءساء اُؤ بِراءن هُؤز پُر ک,

*توٍش فِیماء راء کُشتِشِن بَرِش مَردِماء

*خُداء هَراء اِشناِءختِش شاءخِش نَدِیِش

*سَرِش توٍ چِن آءخُراءنِ

*پِتاء خِر آءدِماء مُگُر,

*هَمِن, کَرباس یٍ اَوَرقوٍؤِن نَ ریٍ داءر, نَ آءسِر

*هَم, گُرگ یٍ ؤاءراء نَئدیٍی, نوءندیٍم,

*آءمِی اوءیءر بِبَریٍ

*آمِیاءم ی, پِتیٍ بوٍکوٍیٍ بِشِی

(این را یکی از سیوندی زبانان عزیز تو نظر بدهید نوشته بود)

*فِیشاء خُدیٍ پیءدِن یٍ تَر موٍشوءر,

*تیءن اَ دیٍگ بَل مآاءش, ریٍیاءت سیٍی؛

*یِ هَریٍ چاءر هَریٍ نَگِن,

*اُؤریَک شُؤ ک, ماآءس, پاءشاء مُگُر, وِراءز ماآءش, آءسِماءن نَتُمب, سَرِم

*یِ بُدُس آءدَم آ مِسپِروءن,

**ایء باءر آءسیٍیُؤ نَمبَر,

**هَر باء پِیغاءم اُؤ نَموٍؤَر,

**ناءن یٍ گَنِم گَدِی پوءلاءدیٍش مِگاء

**فِیم شیٍیاءم دوٍم نَدِیشاء چوٍپاءنِما میٍکیءنیٍ کَر, بِراءن,

**ایء اَرد, ایٍیَم دیءشُؤ

**دُمیٍ هَرِن نَ بُلَند مِگِن, نَ کُرت

**مِراءش توٍ کُل, باءزیٍ مِکَر,

*اُؤ کیءزاء موٍؤَر,

*دَس دَساء موءشوٍر, دَسَم واءموٍگُر, دیءما موءشوٍر,

(این را یکی را نیز از سیوندی زبانان عزیز تو نظر بدهید نوشته بود)

**اوٍسوءرآ پُر دُؤ یُ فِیشاء زیٍیاءد مِکَر,

*توٍر, بِبَروٍؤاءت

**اُشتِر اَگ, اَلَفِش خاءس مُل دِراءز مِکَر,

*نَ اُؤ بیٍ نَ اءباءدیٍ نَ گُلواءنگ یٍ مِسِلماءنیٍ

**هَریٍ ک, باءلِنگ اِسِیِت توٍ شِل مُماءن,

**چوٍپان یٍ نوٍـوء تاء چِل روٍ سَریٍ پاء قِژ مِکَر,

**هَر ب, هَریٍش یُواءلاء پاءش توٍ چاءل موٍشوٍ

*اُؤرِن

**دَم یٍ لاءنِی خِرس اَنگیءر اَسگَریٍ

**گاءس خوٍروءس نَخاءندِش

*دَس, ب, دَس,ش نَد,

**ؤاءراء ناءمِی, نَمَد کوءلِد نَگُر

**خوءشاء یِسَر داءر,

**گَل, بیٍ چوٍپاءنِش نَمِگِن,

**هَریٍ لَنگ اَخُداءشِن یوٍؤؤیٍ باءش, هُؤش

**هَرِماء زِیاءن گوءسَلَش اُؤِرداءن

**مِرآ اَنجیءر فَر چِنگِش قُلاءب داءر,

**هَریٍ کُل, یِ پیٍیال,ی یُ

**تَرر, اَ دوٍ وَلگِش پِیداءن,

**تَرر, نِرشاءندِم کِ ناءنِم گِن, گِناء زِباءل گیاءنِم

**اَگ, ماء یُ شُؤ پِیداء نَگِناء دوٍ شُؤ پِیداء مِگِن,

**سوٍؤاریٍ اُشتِر دُلاءدُلاء وُرنَمِگُر,

**نَ سیءرِم فاءرداءن نَ اَ بوءش مِتِرسیٍ